Sofie'nin Dünyası Üzerine

Felsefe'yi pek gereksiz görüyoruz. Oysa insanın hem kendini, hem diğer insanları, hem de evreni daha iyi anlaması ve kavraması için vazgeçilmez bir yoldur felsefe. Ancak felsefeyi felsefe kitaplarından öğrenmek de kolay değil. Sıkıcı biraz. Karşılıklı konuşmanın, tartışmanın, farklı düşünceleri çarpıştırmanın gerekli olduğu bir alan felsefe.

Sofie'nin Dünyası ise jostein Gaarder'in insanlığa armağan ettiği mükemmel bir felsefe tarihi romanı. Eksikleri yok mu? Elbette var. Ama daha çocuk yaşta bir gencin bile sıkılmadan okuyacağı bir kitap. Aynı zamanda Thales'ten günümüze pek çok filozofa yer veren, düşüncelerinden ve öğretilerinden söz eden bir kitap. Ne sıkıcı bir felsefe kitabı, ne de sulu bir gençlik romanı. Aksine insanı alıp filozofların dünyasında gezdiren, onlarla tanıştıran bir başyapıt. MEB 100 temel eseri arasında almamış sanırım. Oysa birinci sırada olması gereken bir kitap.

Kitapta Sofie 15. yaş günü yaklaşırken esrarengiz birinden esrarengiz mektuplar ve katpostallar almaya başlıyor. Bu esrarengiz kişi Sofie'ye ücretsiz felsefe dersleri veriyor. Sofie kısa sürede okulda öğrendiğinden çok daha fazle şeyi öğrenmiş oluyor. Ama kitabın sonlarına doğru Sofie ile aynı günde doğan Hilde'nin kim olduğu ortaya çıkıyor ancak daha çözülmesi gereken bir dolu gizem varlığını sürdürüyor.

Felsefenin gizemli dünyasında bir yolculuğa çıkıp, düşünce dünyanızı geliştirmek istiyorsanız Sofie'nin Dünyası'nı mutlaka okumalısınız.

Rodaj Nedir? Neden Gereklidir?

Öncelikle henüz bir motor sahibi olmadığımı belirteyim. Ancak bu konuya çok meraklıyım ve ciddi bir abimizden de eğitim aldım. Geriye motor ehliyeti almak ve motor edinmek kaldı denilebilir. Motor konusuna merak sarınca da hemen internetten araştırmalara başladım. Özellikle Youtube üzerinde Altın Elbiseli Adam başta olmak üzere çeşitli videoblog tarzındaki kanalları ziyare ettim. İçlerinde her ne kadar olumsuz örnek teşkil edenler olsa da, genellikle konuyu ciddiye alan kişilerin bulunduğunu görmek de hoşuma gitti.

İnternette yaptığım araştırmalarda belli başlı konularda sıklıkla sorular sorulduğunu gördüm. Motor konusunda maalesef henüz emeklemeye dahi başlamamış biri olarak ahkam kesmem çok yanlış olur. Ancak makine mühendisliği eğitimi almış biri olarak, teknik konularda bir şeyler söyleyebilir. En çok sorulan ve sıklıkla eksik veya yanlış bilinen konulardan biri olduğunu fark ettiğim rodaj da bunlardan biri. İlgi alanıma girdiği için bu konuda merak edenleri elimden geldiği kadar aydınlatmaya çalışacağım.

Rodaj Nedir?

Rodaj aslında sadece motorlar için geçerli değildir. Tüm yeni mekanik cihazlar, aletler, araçlar, makineler için geçerli bir konudur. Çalışan hareketli parçalara sahip her şey için rodajdan söz etmek mümkündür.

Rodaj için genellikle parçaların birbirine alışma süreci tabiri kullanılmaktadır. Teknik anlamda çok şey ifade etmese de yanlış bir tabir de sayılmaz. Bu nedenle rodajı kabaca hareketli mekanik parçaların birbirine alışma süreci olarak tanımlayabilirsiniz. Sonuçta herkes mühendis seviyesinde teknik bilgi sahibi olmak zorunda değildir ve bu ifade genel olarak doğrudur. Ben de bu yazıda elimden geldiği kadar teknik tabir kullanmamaya özen göstereceğim.

Rodaj Neden Gereklidir? 

Rodaj neden gereklidir sorusu alsında hareketli mekanik parçalar için neden bir uyum süreci gereklidir şeklinde sorulmalıdır. Buna cevap verebilmek için önce Tolerans konusunu açıklamak gerekir.

Tolerans:

 Mühendislikte tolerans, kabul edilebilir hata payı diyebiliriz. Tolerans en iyi örnek vererek açıklanabilir. Örneğin çok sayıda, 1 cm çapında dairesel kesite sahip 10 cm uzunluğunda herhangi bir metal malzemeden çubuklar üreteceksiniz diyelim. Ürettiğiniz çubuklardan belki on binde biri tam olarak 1 cm çapında ve 10 cm uzunluğunda olacaktır, belki bu oran çok çok daha düşük olacaktır. Teknik olarak tam bu değerleri tutturmak mümkün olsa da, üretim tekniği nanometre seviyesinde (1nm metrenin miyarda biridir), hassasiyet gerektireceğinden çok pahalı olacaktır.Üstelik çok defa bu kadar hassas üretim yapmak gerekli değildir.

Mühendisler tasarladıkları sistemin çalışabilmesi için, sistemdeki parçaların belli bir alt ve üst sınır arasındaki ölçülerle üretilmesini isterler. Ölçüleri bu aralıkta olmayan parçalar hatalı kabul edilir. Sözünü ettiğimiz aralık ise toleranstır. Örneğimize dönecek olursak, 10 cm uzunluğun yanına +/-0,02 cm gibi bir ifade eklenmiş ise bu örnekteki çubukların boyunun en az 9,98 cm, en çok da 10,02 cm ölçülerde olması gerektiğini ifade eder. Bu aralıktaki tüm parçalar uygun kabul edilir.

Üretimde kullanılan makinelerdeki titreşimler, kesici uçlardaki yıpranma vb. pek çok etken üretimin belli bir kusurla yapılmasına yol açmaktadır. Bu hatalar yüzey pürüzlülüğü için de geçerlidir. Siz örneğin silindirin iç yüzeyini ne kadar pürüzsüz üretmek isterseniz isteyin belli bir pürüz olacaktır. Aynı şekilde silindir içinde hareket edecek olan piston da belli bir pürüze sahip olacaktır. Yani rodajı geometrik kusurlar kadar yüzey pürüzlülüğü degerekli kılar. Unutmayın, camlar bize pürüzsüz görünse de sinekler camdaki pürüzlere tutunarak üzerinde yürüyebilmektedir. Pürüzlülük konusunda görünüş yanıltıcı olabilir.

Rodaj Aşamasında Ne Olur?

Rodaj aşamasında motordaki parçalar arasında olası kusurlardan kaynaklı, olması aslında istenmeyen sürtünmeler oluşur. Bu sürtünmeler sırasında parçalarda aşınmalar, yüzeylerde törpülenmeler olur. Çok çok küçük, belki gözle bile göremeyeceğiniz boyutlarda kopan parçalar olabilir. Sürtünmeler rodaj süresince parçaların aşınmasına neden olurken bir yandan da motorun daha fazla ısınmasına yol açar. Aynı zamanda bu sürtünmeler motorda belli bir verim kaybına neden olur. Motorun ürettiği gücün bir kısmı daha arka tekere iletilmeden motordaki sürtünmeleri yenmek için harcanmaktadır. Bu sürtünmeler hep olacaktır ancak rodaj süresince daha yüksektir. Rodajı sağlıklı yapılan motorlarda güç artışı olduğundan söz edenler aradaki farkı gözlemleyebilmişler demektir. Aslında güç artışı olmamıştır. Motor gücünden daha verimli faydalanma imkanına kavuşulmuştur. Motorlar sahip oldukları teknik sınırların üzerinde güç üretemezler. Ancak kullanıcılar, yani sizler, doğru bakım, doğru sürüş, doğru rodaj ile motordan mümkün olan en yüksek verimi alabilirsiniz.

Rodaj Aşamasında Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Rodaj aşamasında motorla gelen (geldiyse) kitapçıktaki verilere dikkat etmek gerekir. Orada belirtilen limitleri aşmamak gerekir. Unutmamak lazımdır ki rodaj süresince motor içindeki parçalar birbirine daha çok sürtünüyor ve bu parçaların, yani motorun daha çok ısınmasına yol açıyor. Oluşan aşırı ısı metal parçaların mekanik özelliklerini olumsuz etkileyebilir. Ciddi ve kalıcı sorunlara yol açabilir. Yine olası kopan küçük parçalar motor içindeki serbest hareketleri sırasında metal yüzeyleri çizebilir, aşındırabilir, başka parçalar kopmasına yol açabilir. Tüm bu nedenlerden dolayı rodaj süresince motorun düşük devirlerde kullanılması önerilir.

Rodaj süresi motorda kullanılan parçaların mekanik özellikleri ve tolerans miktarı ile ilgilidir. Motordan motora az çok farklılık gösterebilir. Bu konuda motor üreticileri en doğru bilgilere sahip olduklarından onların kitapçıklarda belirttikleri değerlere uymak önmelidir.

SON SÖZ:

Motorunuzda sürtünmeler, aşınmalar hep olacaktır. Bu kaçınılmaz. Ancak rodaj aşamasında dikkatsiz davranırsanız motorunuzun çok hızlı aşınmasına, ciddi hasarlar görmesine yol açabilirsiniz. Kötü rodaj motorda gözle görülür bir arızaya yol açmasa bile, motor ömrü kısalacaktır. Haliyle belki 100 bin km'yi devirebileceğiniz motorunuz 60 bin'i görmeden işlemez hale gelecektir.

Ayrıca söz ettiğimiz sürtünmelere aslında muhtacız. Sürtünme olmasa lastikleriniz yolda tutunmaz, motordaki güç arka lastiğe iletilemez, hiçbir makine çalışamaz. Neden ıslak zemine yol tutuş zorlaşır? Bir düşünün...

BIOS'a Gömülü Windows Ürün Anahtarı Problemi

Bu yazıya nereden başlasam bilemiyorum. Şu anda bu yazıyı yazdığım bilgisayar MSI GT 70 Dragon Edition. Oyun severler için üretilmiş güçlü bir sistem. Yanılmıyorsam üç yıl kadar önce almıştım. Ancak oyun bilgisayarı olduğu için aldığım dönemin en iyi bileşenleri arasında olan parçalardan oluştuğundan halen rahatlıkla tüm güncel uygulamaları çalıştırabiliyor. Bu bilgisayarı aldıktan kısa bir süre sonra HDMI çıkışı bir anda çalışmamaya başladı ve ben de servise gönderdim. Servisini bulma aşaması zor oldu biraz. MSI servis hizmetini ülkemizde Servispoint adlı firma yürütüyor ve ben iletişime geçtiğimde kargoyla bilgisayarı göndermemi istediler. Anakartı değiştirip geri gönderdiler. Sorun çözülmüştü ancak sol hoparlörlerden sesi açınca parazit gelmeye başlamıştı. O kadar önemsemedim.

Son Windows güncellemeleri ile birlikte Get Windows 10 app adlı uygulama bilgisayarıma yüklendi ve ben böylece Windows 10'u ücretsiz orijinal olarak edinebileceğimden haberdar oldum. Ancak uygulama bilgisayarımda Air Display uyumsuzluğu nedeniyle ekranımın Windows 10 ila çalışmayacağı hatasını verdiği için kayıt yani rezervasyon yaptıramadım. Bunun üzerine Air Display uyumsuzluğu hatasını gidermenin yollarını aradım.  Ancak tüm çabalarıma rağmen herhangi bir başarı elde edemedim.

Bilgisayar servisten geldiği andan bugüne kadar hiç formatlanmamış, hatta sistem kurtarma menüsüne girilmemişti. Bilgisayarı fabrika ayarlarına döndürerek sistemdeki tüm loglardan ve program kalıntılarından kurtulursam Air Display hatasının düzelebileceğini düşündüm. Çünkü bu bilgisayarın sistemi Windows 10 ile uyumlu aslında uyumlu olması gereken bir sistem. System recovery ile bilgisayarı başa aldığımda ise yeni ve çok daha can sıkıcı bir durumla karşı karşıya kaldım. Bilgisayarı formatlamış olmaktan daha büyük bir bela yoktur bana göre. Çünkü tüm o güncellemeleri indireceksin, sürücüleri yükleyeceksin, onlarca programı tekrar kuracaksın. Zahmetli iş. Ancak bu sürpriz çok can sıkıcı oldu.

OEM Windows sürümlerinde, yani CD ile işletim sistemi gelmeyen bilgisayarlarda Windows ürün anahtarı BIOS'a gömülü oluyormuş. Bugün görüştüğüm Microsoft görevlisinden öğrenmiş oldum. Benim bilgisayarın anakartı değiştirildiği için, ve BIOS çipi de anakart üzerinde bulunduğu için değişmiş. Servis görevlileri sadece anakartı değiştirip, SSD disklere yüklü sistemi güncellemediklerinden ve eski anakartın BIOS'undaki ürün anahtarını yeni anakarttaki BIOS'a kaydetmediklerinden (Belki bunu yapma imkanları yoktur), şu anda Windows işletim sistemini kaydettirip orijinalliğini tescil ettiremiyorum.  Orijinal Windows kullanabilecekken korsan yöntemlere başvurmak da işime gelmiyor.

Servispoint ile iletişime haftasonu olduğu için geçemedim. 2 yılı geçtiği için garanti süresi de bilgisayarın dolmuş durumda. Bakalım nasıl bir kavga vereceğiz pazartesi günü.

Hani bir söz vardır ya... Dimyat'a pirince giderken eldeki bulgurdan olmak diye...Yaşadığım tam olarak budur.

Uykuya Farklı Bir Bakış

Bu yazıya başladığım saat geceyarısından sonra 02,27. Önce bunu belirtmek istedim ki, normal bir yaşam süren insanların uyuduğu bir saatte ayakta olan, üstelik bunu sabah normal insanlarla aynı saatte kalkıp işe gidecek ve onlarla aynı saatte işten çıkıp eve dönecek biri olarak yapıyor olmam, uyuma konusunda ne kadar isteksiz olduğumu da göstermiş oluyor. Ayrıca herhangi bir nedenle uyku problemi yaşamadığımı da belirtmek gerek. Yani başımı yastığa koyunca normal insanlar gibi uyuyabilen bir insanım. Pek çok gece olduğu gibi bu gece de bu saatlerde ayakta olmamın nedeni yaşadığım bir uyku problemi olmaktan öte, uyumayı ömürden boşa harcanan, heba edilen bir zaman olarak kabul ediyor oluşum. Hatta belki de dahasının olduğuna dair içimdeki kanıtlanamayacak şüpheler.

İnsan vücudu uyku halinde oldukça hareketsizleşir. Dakikadaki kalp atış sayısı ve nefes almak sıklığı azalır, metabolizma yavaşlar, hareketler kısıtlanır. Rüya görürken aşırı hareketlerde bulunmamanız için merkezi sinir sisteminiz motor nöronları bloke eder. Yani rüyanızda maratona katılıp koşsanız dahi yatağınızda vücudunuz hareketsiz kalır. Bu sistemde bir kusur olursa uyurgezer olursunuz. Uyanırken beyin kaslarınızı kontrol eden sinirlere olan kontrolünüzü tekrar aktive eder. Eğer beyniniz kaslarınızı kontrol eden sinirleri tam aktive etmeden bilinciniz açılırsa karabasan yaşarsınız. Bir bakıma geçici koma veya felç durumu yaşarsınız. Kalkamaz, konuşamaz hatta kıpırdayamazsınız. Üzerinizde müthiş bir ağırlık varmış da sizi yatağınıza çivilemiş gibi hissedersiniz. Ta ki kaslarınızın kontrolünü tekrar ele alana dek. Hoş bir durum değildir, endişe verici, paniğe yol açıcı bir durumdur ve genellikle insanları korkutur. Ama uyumama nedenlerim bunlar da değil.

Uyumama nedenlerim arasında gördüğüm rüyaların küçük de olsa bir payı var. Genellikle gerilim filmlerini komedi filmi olarak seyretmeme yarayacak türde, kabus olarak tabir edilen rüyalar görürüm. Muhtemelen normal rüyalar da görüyorumdur ama hatırlamıyorum. Zaman zaman rüyalarım o kadar bol aksiyon dolu olur ki, uyandığımda kendimi çok daha yorgun hissetmeme neden olur. Ama bu yorgunluk hissine rüya halinde kalp ve solunum sisteminin yavaşlamasının da etkisiyle bol sigara içmekten kapasitesi düşmüş akciğerlerimin bazal metabolizma halinde dahi vücuduma yeterli oksijeni sağlayamaması nedeniyle uyku halinde bile vücut dokularımın aşırı efor sarf ettiğim anlarda yaptığı gibi oksijensiz solunumla ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlaması da neden olabilir. Çünkü böyle zamanlarda vücutta laktik asit birikir ve laktik asit yorgunluk hissine neden olur. Laktik asit yoğurtta da vardır ve yoğurt ile ayranın uyku yapması da içindeki laktik asitten kaynaklanır. Tıbbi bir analiz veya tahlil sonucu olmasa ve kesinliğini bilemesem de mantıklı bir açıklama. Ancak uykuya karşı oluşumun asıl bir başka nedeni var.

Uyku halinde ne oluyor tam olarak. Vücudun neredeyse hareketsizleştiğini, metabolizmanın yavaşladığını söyledik. Uyku tam bir dinlenme gibi görünse de, beyin için bu geçerli değil. Bilim insanlarının söylediğine göre insan beyni uyku halindeyken uyanık halde olduğundan daha aktif. Peki ama neden? Bu neyi gösteriyor?

Asıl merak ettiğim konu da budur. İnsan beyni uyku halindeyken uyanık halde olduğundan daha aktif oluyorsa bunun mantıklı bir açıklaması olmalı. Ama bu konuda bir tıp alimi olmadan akıl yürütebilmek için beyni biraz tanımak gerek.

Beyin aslında bir hafıza ve işlem istasyonudur. Temel görevi bilgi depolamak ve işlemek ve hareketleri kontrol etmektir. Yani bir bilgisayar işlemcisi gibi. Uyku halindeyken beyin çok daha aktifse, beyinde çeşitli veriler yoğun şekilde işleniyor demektir. Peki ne için? Ya da kim için?

Bu soruların olası cevapları arasında Tanrı da bulunuyor bana göre. Belki de insanlar ve belki de diğer canlılar uyuduklarında beyin gücü kullanılan makinelerden başka birşey değildir. Belki de Tanrı insanları uyuduklarında beyin güçlerini kullanmak için yaratmış ve uyku ihtiyacını da bu nedenle vermiştir. Bunun nedenleri ve olası ihtimaller ve açıklamaları düşünmeyi size bırakıyorum. Çünkü artık uyumam gerek, birkaç saat için olsa bile.