Okunamayan Kitap: Kırmızı Pazartesi

Uzunca bir süredir Kırmızı Pazartesi'yi bitirmeye çalışıyorum. Daha önce hiç okumadığım 17 Nisan 2014'te kaybettiğimiz Kolombiya'lı yazar Gabriel García Márquez'in Can yayınlarından çıkmış kitabı altı üstü 107 sayfa. Yüzlerce sayfalık kitapları kısa sürede okuyan biri olarak normalde birkaç saatte bitirmem gerekirdi oysa. Ancak günlerdir kitap öyle duruyor. Peki neden? Bana neler oluyor?

İşin açıkçası kitap güzel. Biraz çeviriden kaynaklı sıkıntılar var gibi ama, yazarın anlatım gücünü çok bozmamış. Çevirilerde belli bir kayıp doğal olarak olur zaten. Büyük ihtimalle konu itibariyle son günlerdeki ruh halime pek uymadı kitap. 

Bir yandan da kendime gülüyorum. En uzun sürede bitirdiğim kitaplar listesinde bu kadar az sayfa ile başa oynayacak yakında Kırmızı Pazartesi. 

Aydınlanma Çağından Karanlık Çağa

Aydınlanma çağı denilen bir çağ var. Aslında insanlık tarihinin en önemli çağlarından biri, belki de en önemlisi. İnsanlığın maruz kaldığı tüm zorlamalara, sınırlandırmalara, yasaklara, kalıplara karşı topyekün başkaldırısı denilebilir. Günümüz modern yaşam tarzının ve kültürünün temelinin atıldığı çağ. Çok değil, 1700'lerde başlayan yavaş ama emin adımlara ilerleyen bir insanı uyanış hareketi.

Ne mi getirdi aydınlanma çağı. Sorgulamayı, yargılamayı, özgürce düşünmeyi ve düşündüğünü söylemeyi, söylemekle kalmayıp uygulamayı... Yığınların arasında birey olabilmeyi, farklı olabilmeyi getirdi.

Aslında aydınlanma çağı yeni dünyanın keşfinden güç almıştır. Denizaşırı sömürgeler anavatanlarındaki monarşilerin boyunduruğunu sorgulamaya başlamıştır. Denizaşırı sömürgelerden gelen hammaddeler ve ticaretle zenginleşen iş dünyası sanayi devrimiyle iyice toplumda söz sahibi olmuş ve soyluların yanında hak iddia etmiştir. Söz hakkı. İşçiler ise ağır çalışma koşullarına isyan bayrağını çekmiştir. Sonuçta öyle bir noktaya gelinmiştir ki, ne krallar ne imparatorlar keyfiyetle, dayatmayla insanları istedikleri gibi yönlendiremeyeceklerini, istediklerini insanlara yaptıramayacaklarını görmüş ve müzakere tekniğini benimsemiştir. Benimsememekte ısrar eden olursa isyan çıkmış hatta ihtilal olmuştur. İnsanlar artık monarkların kulu, kölesi, malı, mülkü, tebaası olmak ve ona hizmet etmek yerine, kendilerine hizmet eden, kendi refahları için var olan devlet yapıları ve yönetimler istemiştir.

Hiçbir hak bedavaya kazanılmadı. Günümüzde insanların sahip olduğu her hakkın bedeli nice canlarla, akan kanlarla ödenmiştir.

Peki aydınlanma geri dönülemez bir yol mudur?

Aydınlanma geri dönülemez bir yoldur. Çünkü bir yaşam tarzını ve bu yaşam tarzının olabilirliğini insanlara göstermiştir. Kim ki bu yaşam tarzına müdahale ederse, taraftar bulsa bile kısa zamanda ters tepecek, duvara toslayacaktır. Aydınlanan insanı karanlığa gömmek o kadar kolay olmayacaktır.

Ancak karanlığı isteyenler de az değildir. Onlar mutlak güç, mutlak otorite, mutlak monark olmak isteyenlerdir. Böyleleri eğer imkan sahibi olurlarsa insanların kanla canla kazandığı haklarını ve özgürlüklerini kendi egolarını tatmin için sınırlandırma yoluna gidecektir. Ve her toplumda bunu yapmaya muktedir olan, konumca güçlü kimselere üç kuruşluk çıkarları adına, insanlıklarını yerin dibine sokma pahasına yalakalık yapacak kadar aşağılık bir güruh var olacaktır.

Büyük bedeller ödenerek kazanılan haklar birden alınamaz. Sindire sindire, topluma geçerli gösterilecek ve toplumu ikna edebilecek çeşitli bahanerle sınırlandırılabilir. Tüm bunlar olurken modern insan bir daha ağır bedeller ödememek için sessiz kalabilir. Bir umut deyip bekleyebilir. Ama bir nokta vardır ki bardak taşar ve sel olur akar. Ki o selin önünde kalanlar ezilir...

Donde Estas Yolanda Dinlemek

Bazı şarkılar insanı tuhaf bir şekilde etkiler. Bazı şarklılar insanların hafızasına ve gönlüne kazınır. Üstelik bunun nedeni ne mutlu, ne acı ne de romantik bir anıya bağlı olmalarından kaynaklanır. Belki de ilk defa yanınızda kimse yokken, belki otobüste sabah işe veya okula giderken radyoda duymuşsunuzdur. Yani hiçbir özel anla, hiçbir özel kişiyle veya olayla bağlantısı yoktur. Sıradan bir günde sıradan, önemsiz bir zamanda duymuşsunuzdur ve sevmişsinizdir. Belki de o anın bir özelliği varsa, bunu da o şarkı sağlamıştır. Müziğin insanlar üzerinde sihirli bir etkisi vardır.

İspanyolca şarkılar genellikle insana enerji veriyor. Bu nedenle severek dinlerim. Yaşam enerjinizin düştüğü anlarda biraz neşe dolmak için İspanyolca şarkı dinlemek gibisi yoktur. Hem müzikal anlamda da oldukça başarılı eserlerdir genellikle.

Pink Martini'nin Donde Estas Yolanda şarkısı tam da böyle bir şarkı. Unutulmaz bir eser. Dinleyin siz de hak vereceksiniz.

Fındık Fiyatları Nereye Gidecek?

23 Ağustos 2014 tarihli yazımda (yazıya buradan ulaşabilirsiniz) fındık fiyatlarının 20 TL/Kg'a yükselmesini beklemenin hayalcilik olacağını ifade etmiştim. Ekonomi alanında öngörüde bulunmak tehlikeli bir iştir. Görülen o ki bu öngörümde yanılacağım. Ancak buradaki hata çok da büyük bir yanılma sayılmaz. Çünkü aynı yazımda kurun fındık üreticileri lehine hareket edeceğini de öngörmüştüm ve bu gerçekleşiyor. TL değer kaybediyor ve hem uluslar arası piyasalara hem de iç dinamiklere bakıldığında TL'nin daha da değer kaybedebileceği açık bir şekilde görülüyor.

İşlenmemiş kabuklu fındık fiyatları 20 TL'ye çok yaklaştı. Eğer 20 TL'ye ulaşırsa öngörümde yanılmış olacağım ve gidişat 20 TL'yi geçebileceği yönünde. Medyada da yoğun ilgi gören ve haberlere konu olan fındık fiyatlarındaki yükseliş karşısında yorum yapanlar genellikle fındığı işleyip satan kişiler. Bu kişiler üreticiden fındığı olabildiğince ucuz almak isteyeceklerdir. Bu nedenle genellikle yükselen fındık fiyatları için yanlış olmasa da yanıltıcı bilgi verip üreticilerin ellerindeki fındığı bir an önce pazara sürmesini sağlamayı amaçlıyorlar. Haberlerdeki yorumlarına bakıldığında bunu net bir şekilde görmek mümkün. Peki üreticiler eğer ellerinde kaldıysa, fındığı piyasaya sürmek için daha beklemeliler mi? Fiyatlar daha da yükselir mi?

Öncelikle belirtmek gerek ki üreticilerin elinde çok çok az fındık kalmış durumda. Üstelik depolardaki önceki yıllara ait fındıklar da tükendi. Yani fındık kıtlığı var. Ekonomide bir ilke vardır, değişmez ve kesindir. Az olan ve talep edilen şey kıymetlenir. Fındık da az, o halde daha da değerlenmesi beklenebilir. Üstelik değer kaybetmeye devam edeceği öngörülen TL de fındık fiyatlarının TL cinsinden -ki üretici fındığını TL ile satar- yükselteceği anlamına geliyor. 2015 yılı Mayıs ayına kadar veya Mayıs ayı içinde fındığın 25 TL'ye yükseldiğini dahi görmek mümkün olabilir artık.

Fındık fiyatlarını etkileyecek en temel unsur hava şartlarıdır. Bugün fındık fiyatlarının bu kadar yükselmesinde, 2014 yılı Nisan ayı sonunda Karadeniz bölgesinde yaşanan don olayının etkisi büyüktür. Aşırı soğuk geçen bir gece bile 2014 yılı mahsulünü dalında kavurmuştur. Vadilerde ve deniz kıyısı gibi alçak bölgelerdeki üreticiler bu zarardan kurtulmuş olsalar da, yüksek kesimlerde yer alan arazilerde hiç hasat yapılamamıştır. 2015 yılı baharında da böyle talihsiz bir iklim olayının yaşanması veya yaz aylarında meydana gelebilecek aşırısı sıcaklar ve uzun süre devam edecek bir kuraklık yine rekolteyi olumsuz etkileyebilir. Fındık rekoltesini olumsuz etkileyecek hava şartlarının yaşanması halinde ise fındık fiyatları yine yüksek kalacaktır. Ancak verimli bir 2015 yılı yaşanırsa fiyatlar düşüş eğilimine girecektir.

Elinde Fındığı Olanlar Ne Yapmalı?

Elinde fındığı olanlara şöyle veya böyle yapın demek çok da doğru değil. Mevcut yüksek fiyatlardan ellerinden çıkarıp uzun yıllardır hiç satmadıkları bir fiyattan ürünlerini satmanın keyfini sürebilirler. Ancak biraz daha sabredip fiyatların daha da yükselmesini de bekleyebilirler. Yine mevcut fındığın bir kısmını satarak karı garantilemek ve kalan kısmını da olası bir yükseliş için bekletmek de tercih edilebilecek bir yol. Kısacası fındığı olan üreticiler bu yıl karlı ve zarar etseler de kardan zarar etmiş olacaklar. Bundan bir iki yıl önce 3 Kg fındık satıp kazanabildikleri parayı bu yıl 1 Kg fındık ile kazanabiliyorlar. Ancak pek çok üreticinin ya rekoltesi düştü ya da daha da kötüsü oldu ve hiç fındık elde edemedi. Yani ekmeğini fındıktan kazananların hepsi bu fiyatların sefasını süremiyor.

2014 yılı fındık ihracat rakamları açıklandı. Bu rakamlara bakıldığında 2012 yılından hiç mahsul kalmadığı görülüyor. 2013 yılından kalan az miktar mahsulün de tükenmiş olduğunu anlamak çok kolay. 2014 yılı mahsulünün de anında tükendiğini söylemek çok da yanlış olmaz. Tabloyu inceleyebilmeniz için paylaşıyoruz.

2014 yılı Fındık İhracat Tablosu